Tijdens je studie ga je regelmatig doelen formuleren, variërend van 'ik wil een goed cijfer halen' tot 'over een paar jaar wil ik mijn diploma binnen hebben'.
Vaak worden dit soort doelen zo geformuleerd dat onduidelijk is wanneer het doel precies behaald is. Wat is bijvoorbeeld een 'goed cijfer', is dat een 6 of een 9? En gaat het om het eindcijfer voor het vak of voor een specifieke opdracht? Is een 'paar jaar' inderdaad exact twee, en bedoel je hier je bachelor- of je masterdiploma?
Om kortetermijndoelen scherp te formuleren, kan je de SMART-methode toepassen. Hiermee formuleer jij je doelen: Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch en Tijdgebonden.
Hieronder staat per letter aangegeven waar een SMART-doel aan dient te voldoen. Als lopend voorbeeld kijken we daarbij naar een student die zich heeft voorgenomen om de stof beter door te gaan nemen.
Het doel is duidelijk en concreet geformuleerd en beschrijft een waarneembare actie of resultaat. Je kunt hierbij 5W gebruiken: wie, wat, waar, wanneer, en waarom. Heb je al deze elementen scherp, dan snapt iedereen welk resultaat je wilt bereiken.
Voor ons lopende voorbeeld zou onze student (wie) voortaan thuis (waar) de dag voor ieder hoorcollege een uur kunnen nemen (wanneer) om in het handboek de stof voor het hoorcollege door te nemen (wat) om het college met een structuur voor de nieuwe stof in te gaan (waarom).
Zorg dat helder is wanneer je doel bereikt is, liefst in een meetbare of observeerbare wijze. In de context van je studie kun je hierbij denken aan een cijfer voor een opdracht, aantal uren besteed aan een cursus, maar ook de hoeveelheid ervaren stress (geef jezelf om de dag een stress-score en kijk of deze in de loop van de tijd afneemt).
In ons voorbeeld heeft de student in de voorgaande cursus een 6,5 gehaald en wil deze voortaan gemiddeld een 8 halen. Daarbij is het doel niet om meer maar om slimmer te werken, dus beperken we ons to de 42 uur per week die voor de studie staan. Zowel dit cijfer als het aantal uren zijn meetbaar.
Het doel wordt geaccepteerd door de partijen die er bij betrokken zijn en er is voldoende draagvlak. Dat is eerder he geval wanneer het doel logisch voortvloeit uit datgene wat er aan voorafgegaan is.
In de context van je opleiding is het bij doelen veelal vooral belangrijk dat jij ze zelf accepteert. In deze fase van je carrière hoef je het nog niet aan het hoger-management voor te leggen om een akkoord te krijgen!
Sta jij niet achter je eigen doel, dan is de kans behoorlijk klein dat je het doel gaat halen en kun je beter een doel formuleren dat wel acceptabel is. Aan de andere kant heb je soms hulp nodig voor je doelen: als je bijvoorbeeld voortaan één week vooruit wilt werken, dan lukt dat niet als het studiemateriaal pas in de desbetreffende week beschikbaar gemaakt wordt. Je zal dan in gesprek moeten gaan om draagvlak te vinden.
In het voorbeeld heeft de student dit doel zelf halverwege diens opleiding geformuleerd omdat deze een wat knagend gevoel heeft dat er meer uit gehaald zou kunnen worden. De student staat daardoor zelf achter diens doel.
Het doel moet haalbaar zijn. Dat betekent dat diegene die het doel moet behalen over de middelen beschikt om dat te kunnen doen. In de context van je opleiding kun je bijvoorbeeld denken aan voorkennis en beschikbare tijd. Mis je deze terwijl ze noodzakelijk zijn, dan is de kans dat je het doel haalt zeer klein: het voornemen om 'meer tijd aan je studie' te besteden zal bijvoorbeeld niet slagen als al je beschikbare tijd in je bijbaan gaat zitten!
Daarbij moet een doel ook weer niet te eenvoudig worden. In dat geval kun je het beter op een takenlijst zetten dan deze methode toepassen. En wordt een doel te groot en daarmee niet meer realitisch, dan kan een oplossing zijn om het doel op te delen in verschillende subdoelen die ieder wel haalbaar zijn. Zelf inschatten of een doel realitisch is, kan zeker in nieuwe situaties lastig zijn. Het is dan slim om je doel aan anderen voor te leggen.
De student in het voorbeeld besluit na een gesprek met diens tutor het doel wat bij te stellen en nu eerst te mikken op een 7,5 gemiddeld in plaats van een 8. Dat lijkt meer realitisch gezien het streven om niet meer maar slimmer te werken.
Omdat deze methode voornamelijk werkt voor korte terminjndoelen, is het belangrijk dat je doel een start- en einddatum heeft. Spreek af wanneer je begint en wanneer duidelijk moet zijn of het doel behaald is.
In het lopende voorbeeld past de student dit gedurende de nu lopende cursussen toe en weet deze of het doel behaald is wanneer de eindcijfers van deze cursussen bekend zijn.
Begin bij het formuleren van je doel met 'ik' en vervolgens met een 'meetbaar' werkwoord zoals ga, maak, kan, pas toe, enzovoorts. Laat dit volgen door de SMART beschrijving van je doel.
Om je op weg te helpen, staan hieronder enkele voorbeelden van doelen die in meer of mindere mate SMART geformuleerd zijn.
Bovenstaande doelen zijn weinig specifiek: wat betekent 'beter studeren' en 'lekker veel verdienen'? Beide doelen zijn wel weer meetbaar: je kunt toetsen of jaar 1 afgesloten is en wat je salaris is. Daarbij zijn ze mogelijk acceptabel en realistisch, hoewel dat moeilijk valt te beoordelen als ze niet specifiek zijn. Tijdgebonden kan scherper: hoe lang is 'niet eindeloos' en wil je direct na je studie veel verdienen of mag dat vijf jaar duren?
Maak je deze formulering meer SMART, dan maak je het jezelf makkelijker om het doel te behalen! Doe je dat niet, dan blijft het meer eens wens of een vage intentie die mogelijk wel maar misschien ook niet uitkomt.
Deze doelen ogen op het eerste gezicht meer SMART. Zonder de context te kennen is het moeilijk om te beoordelen hoe realistisch deze zijn, maar ze ogen niet onrealitisch omdat andere studenten dit eerder al gelukt is.
Wat misschien opvalt aan deze doelen is dat ze veelal nog niet aangeven hoe het doel behaald gaat worden. Als je weet waar je over vier jaar wilt zijn in je carrière, welke acties - en bijbehorende SMART subdoelen - heb je dan nog? Heb je eenmaal scherp wat je doel is, dan is dit actieplan uitwerken een logische volgende stap. In de context van je opleiding maak je dan een studieplan.
Onthoud dat het formuleren van je doel de eerste stap is. Dit geeft je een goede start om daadwerkelijk je doel te behalen, maar het echte werk begint pas als je een doel hebt!
Niet alle doelen moeten SMART geformuleerd worden. Denk bijvoorbeeld aan langetermijndoelen zonder einddatum of zaken die niet meetbaar gemaakt kunnen worden. Dat betekent niet dat dit soort doelen, zoals 'gelijkheid binnen de informatica bevorderen' of 'de mensheid op Mars krijgen', fout zijn. Die doelen kunnen alleen niet SMART geformuleerd worden (al zijn we mogelijk eerder op Mars als we dit wel SMART weten te krijgen!)
Het streven is daarom nooit om al je doelen SMART te formuleren. Gebruik de juiste methode voor de juiste doelen en weet dat SMART je kan helpen om grip te krijgen op de doelen die jij jezelf tijdens je opleiding stelt.